MEHMED ZAHİD KOTKU HOCA EFENDİ

Rahmetullâhi Aleyh

Doğumu

Ailesi, 1880 yılında Dağıstan’ın Şeki kasabasından Anadolu’ya göç edip Bursa’ya yerleşmiştir. Kendisi Bursa Pınarbaşı’nda doğdu.

Annesi ve Babası

Mehmed Zâhid Efendi (Rahmetullâhi Aleyh)annesi Sabire Hanım’ı üç yaşında iken kaybetti. Bursa’ya geldiklerinde on altı yaşlarında olan babası İbrâhim Efendi çeşitli yerlerde imamlık yaptıktan sonra 1929’da Bursa ovasındaki İzvat köyünde vefat etti.

İlim tahsili

Mehmed Zâhid Efendi (Rahmetullâhi Aleyh) ilk mektebi, Oruç Bey İbtidâîsi’nde okudu ve ardından Maksem’deki idâdîye devam etti. Sonra Bursa Sanat Mektebi’ne girdi.

Askerlik vazifesi

1. Dünya Savaşı sırasında on sekiz yaşlarında askere alınarak Suriye cephesine gönderildi. Ordunun Suriye’den çekilmesinin ardından İstanbul’a döndü. Temmuz 1919’dan itibaren askerlik şubesinde yazıcı olarak askerlik görevine devam etti. Hâtıra defterindeki kayıtlardan 1922 Martında bu görevi sürdürdüğü anlaşılmaktadır.

Ömer Ziyâeddin Efendi’ye intisap ve Hizmetleri

İstanbul’da cami derslerine ve vaazlara devam eden Mehmed Zâhid Efendi (Rahmetullâhi Aleyh)11920’de, Cağaloğlu’nda bulunan Fatma Sultan Camii yanındaki Gümüşhânevî Tekkesi’ne giderek Nakşi ve Halidi Şeyh Dağıstanlı Ömer Ziyâeddin Efendi’ye intisap etti. Seyrüsülûkünü onun vefatı üzerine postnişin olan Tekirdağlı Mustafa Feyzi Efendi’nin yanında sürdürdü. Yirmi yedi yaşında hilâfet aldı. Beyazıt, Fâtih ve Ayasofya cami ve medreselerindeki derslere devam ettiği bu yıllarda bir yandan da hâfızlığını tamamladı. Mustafa Feyzi Efendi’nin isteğiyle çeşitli kasaba ve köylerde dinî hizmetlerde bulundu. Tekkelerin kapatılması üzerine Bursa’ya dönerek babasının imamlık yaptığı İzvat köyüne yerleşti. Babası ölünce onun görevini sürdürmeye başladı. 1946 yılına kadar köy imamlığı yaptı, ardından Üftâde Camii imamlığına tayin edildi. 1952 yılı Aralık ayında Gümüşhanevî Dergâhı’ndan arkadaşı Abdülaziz Bekkine’nin vefatı üzerine görevi onun vazife yaptığı Zeyrek’teki Ümmü Gülsüm Mescidi’ne nakledildi. Bu mescidin istimlâki söz konusu olunca Fatih İskenderpaşa Camii’ne tayin edildi (1958). Vefatına kadar bu camide görevini sürdürdü. Görev yaptığı camilerde her pazar ikindi namazının ardından  Ahmed Ziyâeddin Gümüşhânevî’nin (ö. 1893) derlediği hadisleri ihtiva eden eseri; Râmûzü’l-eḥâdîs̱ dersleri vermiş, cuma vaazları ve önemli günlerdeki konuşmaları yanında özel sohbetleriyle de halkı eğitmeye çalışmıştır.

Hastalığı ve Vefatı

1979 yazında gittiği Hicaz’dan 1980 Şubatında ağır hasta olarak döndü. Ameliyat olduktan sonra hac mevsimi gelince tekrar hacca gitti. 13 Kasım 1980’de İstanbul’da vefat etti. Cenaze namazı 14 Kasım’da Süleymaniye Camii’nde kılındıktan sonra Kanûnî Sultan Süleyman Türbesi hazîresine defnedildi.

Sünnet-i Seniyye’ye Bağlılık Konusunda Nasihatleri

Mehmed Zâhid Efendi (Rahmetullahi Aleyh), sohbetlerinde ve hususî nasihatlerinde sünnet-i seniyyeye bağlılık konusu üzerinde daima önemle durmuş ve dini yaşamanın bununla mümkün olduğunu beyan ile şu nasihatte bulunmuştur:

“İslâm dini daima tekemmülü emreder. Bu ise ancak Allah Te‘âlâ’nın emirlerini tutmakla olur. Bir taraftan ibâdât, tâat, hayr ü hasenat yapma gibi evâmirine yapışmakla birlikte, diğer taraftan, yine Allah Te‘âlâ’nın yasak ettiği, yapmayın dediği şeyleri yapmamak ve bu yasaklardan son derece sakınmak, kaçmak, hem de aslandan korkup kaçar gibi kaçmak lâzımdır. Bundan sonra da iki cihan serveri, başlarımızın tâcı, Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem)in sünnet-i seniyyelerine tam manasıyla sarılınmalıdır.”

Günlük amel ve ibâdetler konusunda yol gösterici olan Mehmed Zâhid Efendi (Rahmetullahi Aleyh), sünnet-i seniyyeye sarılıp, bid‘atlardan kaçınma hususunda bir başka sohbetinde şöyle demiştir:

“Kur’ân-ı Azîmüşşan’ı her gün okuyup emirlerini dinlemek ve nehyettiği yasaklardan korkup kaçmak ve daima Cenâb-ı Hakk’ın rızasını hedef edip gözlemek, razı olduğu her işi yapmaya gayret edip, razı olmadığı her şeyden son derece uzak kalmaya çalışmak lâzımdır. Bunlarla beraber “bid‘at” denilen Peygamberimizin istemediği şeyleri de terk etmek ve sünnet-i seniyyesinden de kıl kadar ayrılmamak; sözü yerinde söylemek ve az konuşmak da senin âdetin olsun. Sakın kimseyi incitme, kınama, aleyhinde katiyen konuşma ve iyi bil ki, Allah Te‘âlâ Hazretleri hepimizi ve her şeyi pek iyi görmekte ve bilmektedir.”

Gafleti izale etmenin yolunun sünnet-i seniyyeye ittibâdan geçtiğini ve gelecek nesillerin bu şuur üzere yetişmeleri gerektiğini bir başka vesileyle, şu sözlerle ifade etmiştir:

“Gafleti izale etmek gerekir ki, bunun için de Kur’ân-ı Kerîm ve sünnet-i seniyyeye uymak lâzımdır. Bu da henüz çocukken ebeveynin ikaz ve gayret sarf ederek çocuğundan gafleti kaldırması ile olur. Eğer çocuk bu yolların dışında yetişmiş ise onu uyandırmak artık ancak ve ancak Allah Teâlâ’nın lütfuna kalmış bir şeydir.”

Rızık konusundaki nasihatleri

“Rızkını Allah’a havale et. Bir insan, ‘Şu sanatı yapayım, şu işi yapayım da rızkım oradan bana gelsin.’ der. Bir de vardır ki rızık onu kovalar. Nasıl kovalar bilir misin? Sabahleyin erken vakitte kalkıp abdestini alırsın. Namaz için camiye gelirsin. Camiye ama evde olmaz. Eğer camii yoksa etrafında o başka! Sabah namazını kılarsın. Sabah namazını kıldıktan sonra korkma ve kaçma! Otur. Ne kadar zaman? Bayram namazını kıldığımız zamana kadar. Yani güneş doğuşundan asgari 30, 45, 1 saat otur. Kur’ân oku, bildiğini oku, yalvar-yakar ne dersen de! 2 rekât namaz var. İşrak namazı deriz adına. Nafile bir namazdır. Bu işrak namazını kılar işine gidersen senin arkandan senin rızkın seni kovalar. Yakarlar seni neredeysen, kaçırmaz seni. Ama bunu yapmadan ben rızkımı kazanacağım dersen hem kendini yorarsın hem de eline taksimde neyse ondan başka bir şey eline geçmez.  Çok geçse ne olacak. Farz edelim, çalıştık çabaladık geceyi gündüze kattık, derken milyonların sahibi olduk. Birçok apartmanlara sahip olduk, mallara mülklere sahip olduk, herkes bizi parmakla gösteriyor. Ne kıymeti var. Gözünü yumdun mu hepsi bitti. Ne taksim edebildiyse o tarafa o gider kendinle. Gerisi boş.”