Kûtülamâre Zaferi

(29 Nisan 1916)

İnsanlık tarihinin en uzun hüküm süren hanedanı olan Osmanlı, asırlar boyunca dünyaya adalet dağıttı ve huzur vesilesi oldu. Değişen ve zulmü esas alan dünya düzeni, Osmanlı’nın idare anlayışının çok gerisinde kaldı. Vaktiyle o mukaddes medeniyetin yönetimi altında bulunan toprakların büyük bir kısmı günümüzde zulüm ve kargaşa altında bulunuyor.

Osmanlı Devleti, zayıfladığı ve toprak kaybettiği, yedi düvelle mücadeleye giriştiği dönemde dahi bazı zaferler elde etmeye muvaffak olmuş bir devlettir. 1. Dünya savaşını müteakip Osmanlı Devleti’nin toprakları üzerinde itilâf devletlerinin işgali sürerken, düşmanlara karşı elde edilen bu başarılardan biri de, Irak sınırları içerisinde, Bağdat’ın güneyinde kalan Kût kasabasında İngilizlere karşı elde edilen Kûtülamâre Zaferidir. Sene-i devriyesi vesilesiyle Kûtülamâre Zaferini hatırlıyor, emeği geçen Osmanlı askerlerini hayırla yâd ediyoruz.

Kût Kasabası ve Osmanlı İdaresi

Kût kasabası Osmanlı hâkimiyeti altına Kanunî Sultan Süleyman Han devrinde Bağdat’ın fethi neticesinde girmiştir. İlerleyen senelerde İran tarafından ele geçirilmişse de, Sultan 4. Murad Han’ın Bağdat’ı fethiyle tekrar Osmanlı idaresine geçmiş ve Ortadoğu’nun elden çıkmasıyla birlikte de maatteessüf İngiliz idaresine mecbur olmuştur.

Kûtülamâre, Osmanlı devrinde önemli bir merkez ve geçiş bölgesiydi. Toprakları son derece verimli olan bölge, tarım ve hayvancılıktan kuyumculuğa kadar birçok alanda önemli bir üretim merkezi, çok sayıda esnafın bulunduğu hareketli bir yer kimliğine sahipti.

Mücadele Süreci

İşgalci olarak bölgede bulunan İngiliz tümeni, Bağdat yönünde ilerlemeye çalışırken 22-23 Kasım 1915 günlerinde meydana gelen Selman-ı Pak Muharebesinde, beklemediği bir mağlubiyetle karşılaşınca geri çekilmek ve Kût kasabasına sığınmak zorunda kaldı. Osmanlı birlikleri kasabayı kuşattı. İngilizler kuşatmayı kırabilmek umuduyla 6 Ocak günü taarruza geçtilerse de, Şeyh Saad adıyla anılan bu muharebede büyük kayıp verdiler. Kayıplar; Vadi, Felâhiye ve Sâbis muharebelerinde de artarak sürdü. Bu başarılara imza atan Mirliva Halil Paşa, 6. Ordu kumandanlığına getirildi.

Kuşatma ve Çarpışmaların Neticesi

Başarıyla sürdürülen kuşatma neticesinde İngiliz ordusu, havadan gıda ikmalinde de başarılı olamadı. Baş gösteren açlık ve diğer olumsuzluklar, 29 Nisan 1916 tarihinde İngilizleri teslim olmaya mecbur bıraktı. İngilizlerin 23 bin kaybıyla neticelenen kuşatma ve çarpışmaların sonucunda 13 bin İngiliz ve ordu içerisinde destek olarak bulunan Hint askeri esir alındı. Kuşatmaların kahramanı Halil Paşa’nın “Kut” soyadını almasına vesile olan bu başarı İngilizler tarafından, “Britanya tarihindeki en aşağılık teslim” olarak kayda geçti.

Kûtülamâre Zaferi, sonuçları itibarıyla batıda elde edilen Çanakkale Zaferi’ne benzer bir öneme sahiptir. Ne hazindir ki Şerif Hüseyin’in isyanı sebebiyle güneydoğudaki bu başarı süreci akamete uğramış ve Çanakkale Zaferi gibi peşi sıra gelecek büyük zaferlere bağlanamamıştır.